Den Haag, 15 mei 2017 – Tijdens een in Oslo gehouden groot internationaal muziekfestival, sprong één compositie er in het bijzonder uit vanwege de schildering van geloof en geestelijke transformatie onder zware onderdrukking.
De bekende Noorse componist Lasse Thoresen werd geïnspireerd door de poëzie van Mahvash Sabet, een bahá’í die in Iran gevangen zit vanwege haar geloof. Zijn muzikale compositie, ‘Gevangenisgedichten,’ deelt de titel van de gedichtenbundel die geschreven is door Mahvash Sabet en vanuit het Perzisch is vertaald naar de Engelse taal.
Wat Lasse Thoresen het meest inspireerde in de gedichten is het verhaal van de transformatie die door leed tot stand is gekomen en het vermogen van de menselijke geest om externe omstandigheden te overstijgen en haat met liefde te beantwoorden.
‘Mahvash Sabet wordt al bijna tien jaar onder verschrikkelijke omstandigheden gevangen gehouden. Ze heeft martelingen en mishandelingen doorstaan,‘ zei de heer Thoresen. ‘We denken vaak aan degenen die worden onderworpen aan zo’n behandeling als slachtoffers. Maar er is niets in de poëzie van Mahvash Sabet dat aangeeft dat ze zichzelf ziet als een slachtoffer.’
‘We hebben te maken met geestelijke bronnen die zich voor het eerst ontvouwen in kritieke situaties,’ zo vervolgde hij. ‘We kunnen Mahvash Sabet volgen op haar reis naar de duisternis en het lijden in de gevangenis, naar de versplintering van haar identiteit en ten slotte naar haar ontwikkeling tot een lichtgevende staat van liefde.’
Mevrouw Sabet werd gearresteerd in 2008 en gevangen gezet, samen met de zes andere leden van de Yárán (Perzisch voor ‘vrienden’), een informele raad van zeven bahá’ís in Iran die verantwoordelijk is voor het beheer van de zaken van de Iraanse bahá’í-gemeenschap. Na 1983, toen de regering de nationale en de plaatselijke bahá’í-bestuursorganen had ontbonden, koos de bahá’í-gemeenschap voor de informele opzet van de Yárán als beherend orgaan, waarvan de autoriteiten volledig op de hoogte waren.
Mevrouw Sabet en de andere zes leden van de Yárán werden gearresteerd in 2008 en zonder aanklacht meer dan anderhalf jaar gevangen gezet. Voor hun proces begon in het begin van 2010, kregen ze slechts ongeveer een uur toegang tot een advocaat en hadden ze een erbarmelijke behandeling ondergaan in de gevangenis. Na een proces dat werd gekenmerkt door het ontbreken van een deugdelijke rechtsgang, werden ze veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor, onder andere, spionage, propaganda tegen het regime en het verspreiden van corruptie op aarde.
Toen het proces en de uitspraak internationaal werden veroordeeld, herriep het gerechtshof in hoger beroep drie van de aanklachten tegen hen en bracht de straf terug tot tien jaar.
De première van het concert ‘Gevangenisgedichten’ vond plaats op de dag dat ook de Noorse vertaling van de gedichtenbundel van Mahvash Sabet uit werd gegeven; de bundel waarop het concert is gebaseerd.
Gedurende haar opsluiting begon mevrouw Sabet, docent van beroep, met het schrijven van poëzie. Het is een verbazingwekkende prestatie dat zij, gelet op de barre omstandigheden van haar gevangenschap, zo’n hoeveelheid kwalitatief hoogstaande gedichten heeft voortgebracht. De journaliste Roxana Saberi deelde een cel in de Evin-gevangenis met Mahvash Sabet en Fariba Kamalabadi, een ander lid van de Yárán. Zij beschreef die cel als een ruimte van vier bij vijf meter zonder bedden of kussens. In een artikel dat zij schreef voor de Washington Post herinnerde ze zich dat de twee vrouwen werd toegestaan één pen te delen, die ze zeer koesterden.
Op de vijfde jaardag van de gevangenschap werd een verzameling van Sabet’s poëzie naar het Engels vertaald en gepubliceerd. De bundel ‘Gevangenisgedichten’ kreeg wijdverbreid bijval, zowel voor de literaire kwaliteit van de gedichten als voor het ontroerend beeld dat geschetst wordt van het lijden van de Iraanse bahá’ís en medegevangenen van mevrouw Sabet in de beruchte Iraanse Evin en Raja’i Shahr gevangenissen.
Voor de heer Thoresen was de intensiteit van de poëzie van dien aard dat hij de woorden niet zelf op muziek wilde zetten, maar veeleer een ‘geluidsscenografie’ rond de gedichten creëren. ‘Ik wilde de teksten niet gezongen hebben,’ legde hij uit. ‘Ze zijn te naakt, zonder enige poeha. Ze zijn zo authentiek dat ik ze niet wilde verfraaien.’
Dat resulteerde in een compositie die een opvallende audio-achtergrond vormde voor geselecteerde gedichten die worden gelezen door Bahiyyih Nakhjavani, een vermaarde auteur die in Frankrijk woont, en die de gedichten van Mahvash Sabet in het Engels vertaalde. Onderdeel van de compositie is ook een ingewikkelde fluitsolo die de emotionele inhoud van het materiaal tot uitdrukking brengt, alsmede opnames van gebeden die gezongen worden door Fariba Kamalabadi, aan wie vele gedichten van Mahvash Sabet zijn gewijd.
De herinneringen van Roxana Saberi aan de vriendelijkheid die door deze twee gevangen leden van de Yárán – Mahvash Sabet en Fariba Kamalabadi – werd getoond, illustreren het mededogen en de liefde ingebed in de poëzie van Mahvash Sabet, mededogen die zich uitstrekt tot haar medegevangenen en zelfs tot degenen die haar gevangen houden.
In een van haar gedichten schrijft ze:
De kreet van vogels bij dageraad bevestigt
dat het lang geleden is dat nachtegalen zongen in deze tuin.
Maar hoewel we niets zeggen, bevestigt onze stilte
dat we huilen om de viooltjes verborgen tussen deze doornen.
Ik heb een boodschap geschreven op het blad van een Oost-Indische kers
en hing het op mijn deur, als een talisman.
Er staat: ‘Er wacht hier een warm hart,
en de open armen van een moeder. ‘
De compositie van de heer Thoresen ging in première tijdens het Internationaal Kerkmuziekfestival, dat in maart 2017 in Oslo werd gehouden. Het concert vond plaats op de dag dat ook de Noorse vertaling van ‘Gevangenisgedichten’ beschikbaar kwam. Het concert en de publicatie van de gedichten kregen veel aandacht in nationale en regionale Noorse media, waaronder drie landelijke kranten en twee radioprogramma’s.
Foto’s, podcast en een korte video:
